موش و گربه
- آورده اند که در اطراف فلان شهر ، درختی بود.
معنی :
روایت کرده اند که در اطراف یکی از شهرها ، درختی وجود داشت.
لغت :
آورده اند : نقل گرده اند ، ثبت کرده اند.
فلان : در این عبارت ، صفت مبهم است.
- صیّاد دام بنهاد ، گربه در دام افتاد و بماند
معنی :
صیّاد دام را پهن کرد و گربه در دام گرفتار شد و عاجز و ناتوان گردید.
لغت :
بنهاد : پنهاد کرد ، گسترد
افتاد : گرفتار شد ، بماند ، ناتوان شد ، عاجز گردید
نکته :
گرفتار و ناتوان : صفت مشتق
- به هر جانب برای حیات ، چشم می انداخت . ناگاه نظر به گربه افکند ، چون گربه را بسته دید ، شاد گشت.
معنی :
برای احتیاط و مواظبت به هر طرف نگاه می کرد . ناگهان چشمش به گربه افتاد ، وقتی گربه را در دام ، اسیر دید ، شاد شد.
آرایه :
چشم انداختن : کنایه از نگاه کردن
نظر افکندن : کنایه از نگاه کردن
- در این میان ، از پس نگریست ؛ راسویی از جهت او کمین کرده بود ، سوی درخت التفاتی نمود ، بومی قصد او داشت ، بترسید و اندیشید که اگر باز گردم ، راسو در من آویزد و اگر در جای خود قرار گیرم ، بوم فرود آید .
معنی :
در این بین به پشت سر نگاه کرد . راسویی منتظر شکار کردن او بود ، به طرف درخت نگاه کرد ( توجه کرد ) ، جغدی قصد شکار او را داشت ، ترسید و فکر کرد که اگر برگردم ، راسو مرا به بند می آورد. (شکار می کند) واگر سرجای خود بمانم جغد از روی درخت پایین می آید.
- اگر پیش تر روم گربه سر راه است . با خود گفت : در بلاها و انواع آفات ، باز است ، و هیچ پناهی مرا به از سایه ی عقل و هیچ کس دستگیرتر از سالار خرد نیست و مرا هیچ تدبیر ، موافق تر از صلح گربه نیست .
معنی :
اگر جلوتر بروم ، گربه بر سر راه قرار گرفته است . با خود گفت : انواع آسیب ها و بلاها بر سر راه است و برای من هیچ پناهی بهتر از عقل و هیچ کس یاری کننده تر از خرد و اندیشه نیست و برای من هیچ اندیشه و چاره ای بهتر از صلح و آشتی با گربه نیست .
لغت :
پیش تر : جلوتر
آفت : آسیب
سالار : سردار ، رئیس
تدبیر : فکر و اندیشه
موافق تر : مناسب تر ، سازگار تر
به : بهتر
آرایه :
بلا ، آفت : مراعات نظیر
سالار خرد : اضافه تشبیهی
نکته :
به (مساوی بهتر ) : صفت تفضیلی
- که در عین بلا مانده است. پس نزدیک گربه رفت و پرسید که حال چیست ؟ گربه گفت : « مقرون به ابواب بلا و مشّقت ».
معنی :
در بلا و سختی گرفتار است . بنابر این ، نزدیک گربه رفت و پرسید که چگونه ای ؟ گربه گفت : حال من ، پیوسته با بلاها و دشواری ها است.
لغت :
مقرون : نزدیک به هم ، به هم پیوسته
ابواب : جمع باب ، درها
مشقّت : دشواری ، سختی
آرایه :
ابواب بلا : اضافه استعاری
- موش گفت : « من همیشه به غم تو شاد بودمی و ناکمی تو را عین شادکامی خود شمردمی . لکن امروز شریک توام در بلا ، بدان سبب مهربان گشته ام .
معنی :
من همیشه به خاطر غمگین بود تو شادی می کردم و شکست و بی بهره شدن تو سبب شادی و خوشحالی من می شد . اما امروز در بلا و سختی با تو شریک هستم ، به این علت نسبت به تو مهربان شده ام .
لغت :
ناکامی : به مقصود نرسیدن ، بی بهره شدن
لکن : لیکن ، امّا
عین : درست مانند
نکته :
بودمی ( = می بودم ) و شمردمی ( = می شمردم ) : ماضی استمراری ساخت قدیم
«ام» در ( توام ) به معنی هستم : فعل اسنادی
- و بر خرد و فراست تو پوشیده نیست که من راست می گویم و نیز راسو را بر اثر من و بوم را بر بالای درخت می توان دید و هردو قصد من دارند ، اکنون مرا ایمن گردان تا به تو پیوندم و بندهای تو همه ببرم و فرج یابی ،
معنی :
تو با عقل و زیرکی که داری ، می دانی که من درست می گویم ، همچنین می توانی راسو را به دنبال من و جغد را بر بالای درخت ببینی که به کمین نشته اند. اکنون مرا از خطر محافظت کن تا اینکه من با تو همراه شوم همه ی بند های تو را پاره کنم و تو آزاد شوی.
لغت :
فراست : هوشمندی ، زیرکی
براثر : به دنبال
بوم : جغد
قصد : حمله کردن
ایمن : آسوده خاطر ، محفوظ
فرج : رهایی ، آزادی
- این ملاطفت بپذیر که عاقل در مهمّات ، توقّف جایز نشمرد » . چون گربه سخن موش بشنود ، شاد گشت و گفت : سخن تو ، به حق می ماند و من می پذیرم و امید دارم که هر دو را به یمن آن ، خلاص پیدا آید » .
معنی :
این مهربانی را قبول کن ، زیرا انسان خردمند در کارهای مهم ، درنگ را جایز نمی داند . وقتی گربه ، سخن موش را شنید خوشحال و گفت : سخن تو ، درست به نظر می رسد و من آن را قبول می کنم و امیدوارم که هردوی ما آزاد شویم و نجات پیدا کنیم.
لغت :
ملاطفت : مهربانی ، لطف
مهمّات : کارهای مهم
می ماند : شبیه است
یمن : خجستگی ، مبارکی
خلاص : رهایی
- آنگاه موش پیش تر آمد ، گربه او را گرم بپرسید و راسو و بوم هر دو نومید برفتند و موش به آهستگی ، بند ها بریدن گرفت .
معنی :
گربه با مهربانی و صمیمانه ، با موش احوال پرسی کرد و راسو و بوم ناامید برگشتند موش به آهستگی شروع به بریدن بندها کرد.
لغت :
گرم : با مهربانی ، صمیمانه
گرفت : شروع کرد
- گربه گفت : زود ملول شدی وچون بر حاجت خویش پیروز آمدی مگر نیّت بدل کردی و می اندیشی ؟ و باید شناخت آن سوگند دروغ ، عمر و اساس زندگی ، زود با خلل کند.
معنی :
زود خسته شدی مگر وقتی نیاز و خواسته تو برطرف شد شاید قصد و تصمیم خود را عوض کردی و می ترسی ؟ باید دانست که قسم دروغ خوردن ، عمر و زندگی انسان را به سرعت نابود می کند و تباه می گرداند.
لغت :
ملول : خسته ، آزرده ، بیزار
چون : وقتی ، زمانی
مگر : شاید
بدل : عوض
اساس : پایه ، بنیاد
خلل : فساد و تباهی
- هرکس که در وفای تو سوگند بشکند پشت و دلش به زخم حوادث شکسته باد
معنی :
هر کسی که به تو وفادار نباشد و پیمان بشکند ، الهی که وجودش با ضربه های روزگار ، درمانده و آزرده شود (نابود شود)
لغت :
زخم حوادث : ضربه ی حادثه های روزگار
شکسته : آزرده ، درمانده
آرایه :
مصرع دوم کنایه از نابودی و درماندگی
نکته :
فعل « باد » دعایی است و اسنادی به حساب می آید.
شکسته : مسند
- و من به آن چه قبول کرده ام ، قیام می نمایم . من تمامی بندهای تو می برم و یک عقده را برای گرو جان خود نگاه می دارم.
معنی :
من به آن چیزی که تعهد دادم ، اقدام می کنم. من تمام بندهای تو را مبرّم و یک بند برای ضمانت زنده ماندن خود ، نگه می دارم.
لغت :
قیام نمودن : اقدام کردن ، برخاستن
عقده : گره ، بند
گرو : مال یا چیزی به عنوان ضمانت ، نزد کسی گذاشته شود تا پس از پایان کار ، باز گرفته شود.
- موش ، بندها ببرید و یکی که عمه ببود ، بگذاشت و آن شب ببودند . بامدادان که اندک اندک پرتو خورشید نمایان گشت ، صیّاد از دور پدیدار آمد .
معنی :
یکی را که از همه مهم تر بود ، نبرّید ( رها کرد ) و آن شب در آنجا ماندند. هنگام صبح ، زمانی که خورشید ، کم کم طلوع می کرد ، صیّاد از دور پیدا شد.
لغت :
بگذاشت : رها کرد
بامدادان : صبح
پدیدار : آشکار
نکته :
« ب » : در اول فعل های « بگذاشت » و « ببود » جزء کاربرد دستور تاریخی است. در گذشته گاهی به اول فعل ماضی ، « ب » اضافه می کردند.
« ان » : در بامدادان ، مفهوم زمان دارد
« آمد » : به معنی « شد » فعل اسنادی است و پدیدار ، مسند است.
- موش گفت : « وقت آن است که باقی ضمان خود به ادا رسانم » و آن عقده ببرید و گربه پای کشان بر سر دخرتی رفت و موش در سوراخ خزید و صیّاد نومید بازگشت.
کلیله و دمنه نصرا... منشی ، با اندکی تغییر
معنی :
زمان آن فرا رسیده است که من بقیه عهد و پیمان خود را انجام دهم . آن گره را پاره کرد و گربه لنگ لنگان و به آرامی ، بالای درخت رفت و موش در سوراخی فرو رفت و صیّاد ، نامید برگشت.
لغت :
وقت : زمان
ضمان : پذیرفت ، برعهده گرفتن
پای کشان : لنگ لنگان
نکته :
پای کشان : قد حالت و مشتق - مرکب ( پای + کش + ان )
روان خوانی ثمر علم
نوع نثر : ساده و روان
از کتاب : فرج بعد از شدّت ، ترجمه اسعد دهستانی
معنی بعضی از جمله های دشوار :
در آغاز جوانی که به یاد گرفتن علم مشغول بودم ، در بصره زندگی می کردم و بسیار فقیر بودم.
عمر را بیهوده هدر نده و برای خودت شغلی پیدا کن تا سود به دست آوری و به فکر کاری باشد تا سودی ببری.
من از سرزنش او ناراحت و خسته شدم.
آجرهای خانه را در می آوردم و می فروختم و هزینه ی زندگی ام را تأمین می کردم.
شکل و قیافه ی آشفته و نا به سامان مر دید و گفت : تو را به حمّام می برم تا خودت را بشویی و تمیز کنی.
به من احترام گذاشت و در جای خوب و مناسبی ، نشانید.
آگاه باش تا چیزی را که اخلاق او را خراب کند یا ایمان و عقیده ی او را فاسد گرداند ، یاد ندهی.
هز نیاز و آرزویی که داری به من بگو تا به تو ببخشم و تو را بی نیاز کنم.
لباس گران قدری را به من هدیه داد.
خود ارزیابی :
1. چرا موش تصمیم گرفت که با گربه دوست شود ؟
زیرا از هر طرف دچار بلا و خطر شده بود
2. منظور جمله « عاقل در مهّمات توقف جایز نشمرد » چیست ؟
آدم عاقل در کارهای مهم ، درنگ و تردید را جایز نمی داند.
3. پیام نهایی و اصل داستان چیست ؟
تکیه بر عقل و خرد و وفاداری به عهد و پیمان
4. ............................ به عهده دانش آموز
دانش زبانی و ادبی
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند
